鎌術 – kama jutsu – technieken met sikkel

Beschrijving kama

Henk Verschuur met kama
Shihan Verschuur, met kama

De kama is de Aziatische versie van onze sikkel: een gereedschap wat boeren gebruiken om te oogsten. Het is een stok van ongeveer 45cm met aan het einde een licht gebogen metalen blad, waarvan de binnenzijde geslepen is, zodat met een halende beweging gesneden kan worden. Binnen het Ryukyu kobudo (Okinawa kobudo) wordt de sikkel meestal in tweetallen gebruikt. Dat wordt nichougama genoemd: ’twee sikkels’.

De kama wordt vooral gebruikt om mee te snijden en hakken. Maar ook stoten kan prima met dit wapen. Binnen het Okinawa kobudo is dit het eerste scherpe examenwapen, wat net een andere manier van bewegen vraagt.

Geschiedenis kama

De kama gaat al zo ver terug als landbouw gereedschap, al ver voor het geschreven woord, dat niet te zeggen is wanneer de kama is uitgevonden. Wanneer het idee is ontstaan om het als wapen in te zetten is ook onduidelijk.

Wel is bekend dat veel Japanse soldaten, het voetvolk, een kama bij zich hadden. Dit was een gereedschap om bijvoorbeeld het gras van een veldkampement mee te maaien, dus niet in eerste instantie als wapen bedoelt. Maar wanneer een soldaat zijn speer of hellebaard brak of verloor, lag het voor de hand de kama als reservewapen te gebruiken

Verwante wapens en krijgskunsten

Japan – koryu

De meest verwante ‘neef’ van de kama is de jingama; de slagveld kama. Deze komt voor in het in de nippon kobudo. Oftewel: er waren oude samoerai scholen (koryu) die naast zwaardvechten, boogschieten en paardrijden ook les gaven in kama jutsu. De jingama lijkt erg op de standaard kama: de steel is even lang, alleen het blad is korter. Hier moest dan ook niet veel tegelijk mee geoogst worden, maar de punt moest in de tegenstander geslagen worden, zonder dat het blad afbrak. Kortom: het was een wapen, geen gereedschap. Een groot verschil in kwaliteit! De jingama was vaak ook met ijzeren banden versterkt. In Japanse musea liggen verschillende mooi versierde jingama; gelakt en met koper- of zilverbeslag. Blijkbaar zijn er zelfs legeraanvoerders geweest, die de jingama gebruikten. Onder andere om seinen mee te geven – iets wat normaliter met waaier (gunsen) werd gedaan.


Voorbeeld van 2 samoerai met de jingama
(YouTube, 1:04)
naigama

Andere verwante wapens uit Japan zijn de naigama en de kusarigama.


De naigama (links) is in z’n goedkoopste versie een bo waar aan het uiteinde een kama is vastgebonden. Maar er zijn ook naigama die speciaal zo gemaakt zijn: een staf van tegen de twee meter met aan het uiteinde de sikkel stevig in de steel verankerd, vergelijkbaar met andere militair voetvolk wapens, zoals de hellebaard (naginata) en speer (yari).

De kusarigama (onder) is een kama waaraan een ketting (kusari) aan het einde vast zit. Aan het einde van de ketting zit dan weer een gewicht. De ketting kan om de tegenstander – of zijn wapen – worden gegooid. Het gewicht kan gebruikt worden om gigantische slagen mee te maken: ook al is het vaak maar een gram of 100, door de snelheid van de rondcirkelende ketting komt het enorm hard aan. De kusarigama wordt zowel binnen het Ryukyu kobudo als het Koryu (Nippon kobudo) onderwezen. Binnen de koryu bestaan er veel varianten: van stelen van 10cm tot 60cm, grote of kleine snijbladen, dubbel geslepen of alleen de binnenkant, kettingen van 60 cm tot wel 3 meter, vastgemaakt aan de bovenkant of de onderkant.

kusarigama

Andere landen en vechtsporten

De kama heeft veel verre neven bij diverse krijgskunsten uit andere landen. In Indonesië maakt pentjak silat gebruik van de ‘celurit’. Hij komt voor op de Filipijnen en Maleisië. Minder bekend: in China wordt de ‘lian’ gebruikt bij sommige kungfu vormen.

Kama kopen – tips en trucs

kama gyakete

Als je kama’s gaat kopen, let dan op. Veel kama’s worden aan de lopende band in goedkope-lonen landen gemaakt, dus de kwaliteit laat nog wel’s te wensen over. Veel winkels doen de Aziatische wapens er maar bij: hun kennis ligt op een ander vlak en de wapens die ze binnen krijgen worden niet altijd goed gecontroleerd. Doe dat dus zelf. Let op het volgende:

  1. koop uiteindelijk scherpe kama. Maar train de eerste paar jaar met houten of ongeslepen kama.
  2. gebruik alle kama’s in de winkel om de beste er uit te zoeken.
  3. bekijk de kama goed: controleer op scheuren, barsten en beschadigingen.
  4. klop met de ene kama zachtjes over de hele lengte van de andere. Hoor je een geluidsverschil (een doffe tik) dan zit er een barst in het hout onder de lak. Koop een andere.
  5. het blad mag best wat los zitten (beetje speling), maar als je het toch voor het kiezen hebt, pak dan die met de minste speling.
  6. let erop dat de kama die je koopt, langer is dan je onderarm. Dit is belangrijk voor de bescherming van je arm en voor elleboog-technieken (foto rechts).
  7. als laatste: als je de keuze hebt tussen kama met een kort(er) of lang(er) blad, neem dan de kama met het lange blad: dit is de Ryukyu kobudo kama. Kama met een kort blad zijn beter als jingama te gebruiken.

En nu?

De kama verbeteren:

Nu heb je je kama’s en ben je klaar om kata te lopen. Maar als je er jarenlang plezier van wilt hebben bij Kobudo Venlo, kun je beter een paar verbeteringen aanbrengen. Dan kun je kumites lopen en twee persoons kata met hard contact, zonder angst dat op ’t meest ongelegen moment ineens je kama uit elkaar valt.

kama doorsnede

<== Je kama ziet er van binnen zo uit.

Door de tsuka heen is een gat geboord waarin de monouchi (het blad) zit. Het blad valt er niet uit doordat er aan de achterkant een wig in is geslagen. Met jarenlange training en veel hard contact kan dit losser gaan zitten en uiteindelijk bezwijken. Om dit te voorkomen boor je een klein gaatje met een houtboortje, waarin je een dun spijkertjes slaat (zie stip). Doe dit een beetje uit het midden, zodat je niet per ongeluk door de wig boort. Je wilt ten slotte het blad vastzetten. WEL EERST VOORBOREN. Gewoon met een hamer een spijker erin jassen, kan er voor zorgen dat je kama splijt.
Wanneer de spijker erin zit, is je kama gezekerd en zal-ie zeker niet zomaar uit elkaar vallen. Eén keer doen, jarenlang plezier van.

Toch blijft het blad een zwak punt. Bedenk dat bij een jingama (gevechtskama, een legerwapen) de kama met ijzer werd beslagen en het snijblad veel beter werd vastgezet dan bij de kama die door boeren gebruikt werd. Met boerengereedschap moet je dus voorzichtiger vechten: het was niet gemaakt om mee te strijden. Blokkeringen moeten dus meer ontwijkend en afketsend gemaakt worden.
Om de levensduur van onze kama te vergroten, verstevigen we ‘m in ieder geval nog verder: wanneer je dan ’s per ongeluk vol blokt, blijft je oefen-kama in ieder geval heel.

kama tapen stap 1

Doe het volgende:

koop een rolletje zwarte elektriciteitstape. Knip een paar flinke repen af en plak ze met de richting van het blad mee op het blad, om de steel, tegen de andere kant van het blad. Doe dit een paar keer. (Zie afbeelding)

kama tapen stap 2

Wikkel daarna het blad stevig in zodat je de repen niet meer ziet zitten. (Zie afbeelding) Het blad zit nu extra steving vast, de wig kan geen kant meer op en wanneer je slagen blokkeert die in de hoek tussen de steel en ’t blad vallen, zal je blad niet gelijk beschadigen of splinteren: de eerste schade wordt door de tape opgevangen.

Kama kata bij Kobudo Venlo

Kama kata uit ons curriculum:

  • Kanegawa no nichogama [YT]
  • Tozan no kama [YT]
  • Hangetsu no kama [YT]
  • Muramatsu no kama [YT]
  • Hama Higa no kama [YT]
  • Koryu no nicho gama (Yamani-ryu)
Tozan no kama
(YouTube, 1:30)